นามสกุลและชื่อของคนจีน

ชื่อแซ่ของชาวจีน

แซ่หรือนามสกุลของชาวจีน เกิดขึ้นในยุคที่สังคมวงศ์ตระกูลสืบเชื้อสายจากแม่ ในสมัยนั้นผู้คนจะถือฝ่ายหญิงเป็นศูนย์กลางในการสืบทอดมรดก ต่อมาเพื่อเป็นการแบ่งแยกวงศ์ตระกูลจึงกำหนดให้ใช้แซ่เป็นสัญลักษณ์ในการแบ่งแยกวงศ์ตระกูล ที่มาของแซ่ต่าง ๆ สามารถสรุปคร่าว ๆ ได้ดังนี้

1.      ในสมัยสังคมวงศ์ตระกูลที่สืบเชื้อสายจากแม่มาใช้เป็นแซ่

2.      นำชื่อสัตว์ที่ผู้คนเคารพนับถือในสมัยโบราณมาใช้เป็นแซ่ เช่น ม้า วัว แพะ มังกร

3.      นำศักดินาที่ได้รับพระราชทานมาใช้เป็นแซ่ เช่น เจ้า ซ่ง ฉิน อู๋ เป็นต้น

4.      นำยศขุนนางของบรรพบุรุษมาใช้เป็นแซ่ เช่น ซือหม่า ซือถู

5.      นำบรรดาศักดิ์ของบรรพบุรุษมาใช้เป็นแซ่

6.      นำสถานที่หรือวิวทิวทัศน์มาใช้เป็นแซ่

7.      นำชื่ออาชีพมาใช้เป็นแซ่ เช่น ผู้มีอาชีพทำเครื่องปั้นดินเผา (เถาชี่) ก็จะแซ่เถา

8.      นำสมญานามของบรรพบุรุษมาใช้เป็นแซ่ เช่น พระจักรพรรดิหวงตี้มีสมญานามว่าซวนหยวน ต่อมาซวนหยวนก็กลายมาเป็นแซ่

แซ่ของชาวจีนมักจะเป็นหนึ่งคำหนึ่งตัวอักษร แต่ก็มีสองตัวอักษรหรือมากกว่านั้นเช่นกัน จีนในอดีตจนถึงปัจจุบันมีแซ่ทั้งหมดกี่แซ่ ถึงตอนนี้ยังไม่สามารถบอกจำนวนที่แน่นอนได้ แต่เท่าที่ทราบตอนนี้มีใช้อยู่ประมาณสามพันห้าร้อยกว่าแซ่ ที่พบเห็นอยู่ประจำมีหนึ่งร้อยแซ่ และที่มีผู้ใช้มากที่สุดมีอยู่สามแซ่ได้แก่แซ่หลี่ แซ่หวาง แซ่จาง

ชื่อของชาวจีนก็มีความเป็นมาและลักษณะเด่นพิเศษ ชื่อชาวจีนจะมีแซ่อยู่ข้างหน้า ชื่อจะอยู่ข้างหลัง ชื่อจะมีตัวอักษรเดียวหรือสองอักษร คนในครอบครัวเดียวกันชื่อจะมีการจัดเรียงตามลำดับอาวุโส โดยคนรุ่นเดียวกันมักจะใช้ตัวอักษรตัวเดียวกับตัวหนึ่ง การตั้งชื่อของคนโบราณจะซับซ้อนกว่าปัจจุบัน คนที่มีการศึกษาและมีฐานะนั้นนอกจากจะมีชื่อและแซ่แล้ว ยังมีนามและสมญานาม เช่น ซูซื่อ นักวรรณคดีในสมัยราชวงศ์ซ่ง แซ่ซู ชื่อซื่อ นามจื่ออาน สมญานามตงโพจวูซื่อ (อุบาสกแห่งเนินเขาตะวันออก) หลี่ไป๋ นักกวีในสมัยราชวงศ์ถัง ตอนเด็ก ๆ อาศัยอยู่ที่หมู่บ้านชิงเหลียนของเสฉวน หลี่ไป๋ก็ตั้งสมญานามให้กับตัวเองว่า ชิงเหลียนจวูซื่อ (อุบาสกแห่งชิงเหลียน)

ชื่อของชาวจีนมักจะมีความหมายแฝง แสดงถึงความปรารถนาอย่างใดอย่างหนึ่ง บางชื่อจะแฝงความหมายที่แสดงถึงสถานที่เกิด เวลา หรือปรากฏการณ์ธรรมชาติ เช่น 京จิง(เมืองหลวง)晨 เฉิน(รุ่งเช้า)冬 ตง(ฤดูหนาว)雪เสวี่ย(หิมะ) เป็นต้น ชื่อบางชื่อแสดงถึงความหวังหรือคุณธรรมอันดีงามบางอย่าง เช่น 忠จง(ซื่อสัตย์) 义ยี่(คุณธรรม) 礼หลี่(ความสุภาพ) 信ซิ่น(ความน่าเชื่อถือ) เป็นต้น ชื่อบางชื่อก็แสดงถึงสุขภาพแข็งแรง อายุยืนยาว มั่งมีศรีสุข เช่น 健เจี้ยน(แข็งแรง) 寿โซ่ว(อายุยืนยาว)松 ซง(ต้นสน)福 ฝู(โชคลาภ) เป็นต้น ชื่อของผู้ชายและผู้หญิงก็จะมีความแตกต่างกัน โดยชื่อของผู้ชายจะใช้ตัวอักษรที่มีความหมายไปในทางเด็ดเดี่ยวกล้าหาญเข้มแข็ง เช่น 虎หู่(เสือ) 龙หลง(มังกร)雄 สุง(วีรบุรุษ) 伟เหว่ย(ยิ่งใหญ่)刚 กาง(แกร่ง) 强เฉียง(เข้มแข็ง) เป็นต้น ชื่อผู้หญิงก็จะใช้ตัวอักษรที่แสดงถึงความอ่อนโยนอ่อนหวานสวยงาม เช่น凤 เฟิ่ง(หงส์) 花ฮวา(ดอกไม้) 玉หยู้(หยก)彩 ฉ่าย(สีสัน)娟 จวน(สวยงาม) 静จิ้ง(สงบเงียบ) เป็นต้น

ปัจจุบันนี้การตั้งชื่อของคนจีนไม่ได้พิถีพิถันแบบคนโบราณแล้ว โดยทั่วไปก็จะมีชื่อจริง ชื่อเล่น การตั้งชื่อก็ไม่ได้เรียงลำดับตามรุ่นแล้ว แต่การตั้งชื่อลูกหลานให้ไพเราะเพราะพริ้ง มีความหมายที่ดี และไม่ซ้ำกับคนอื่น ก็ยังคงเป็นสิ่งที่คนจำนวนมากปรารถนา