สำนวนที่ สำนวนภาษาคำเมือง(ภาคเหนือ) ความหมาย
1 ใคร่หื้อเปิ้นฮัก ยากนักจักหวัง ใคร่หื้อเปิ้นจัง กำเดียวก็ได้ อยากให้คนอื่นรัก ยากมากที่จะหวังให้เขารักได้ อยากให้คนอื่นเกลียดชัง เดี๋ยวเดียวก็ได้ การที่จะทำให้คนจำนวนมากมารักชอบนั้น เป็นสิ่งที่ยากมาก ต้องอาศัยเวลา อาศัยความพยายาม และความอดทนอย่างสูง ที่จะทำให้บุคคลอื่น เกิดความรักและไว้วางใจเรา แต่การทำให้คนจำนวนมาเกลียดนั้น เพียงแต่ทำสิ่งใดสิ่งหนึ่งเพียงเล็กน้อย ที่ขัดใจพวกเขา ก็ทำให้บุคคลเหล่านั้นเกลียดได้แล้ว
2 จะไปอยู่คนเดียว จะไปเตียวเป็นหมู่ จะไปอู้กันดัง จะไปฟังคำส่อ อย่าอยู่คนเดียว เพราะการอยู่คนเดียวนั้นย่อมคิดฟุ้งซ่าน บุคคลอื่นที่ไม่ประสงค์ดีอาจทำอันตรายเอาได้ อย่าเดินเป็นกลุ่ม เพราะการเดินเป็นกลุ่ม เป็นการเดินแบบมั่วสุม และมักกีดขวางทางเดินของผู้อื่น และ อย่าฟังคำส่อเสียด เพราะอาจก่อให้เกิดการทะเลาะวิวาทกันได้ 3 ปากหวานก้นส้ม ตางในขมเหมือนบ่าแคว้ง (ปากหวาน หมายถึงพูดจาไพเราะ ตางใน หมายถึงข้างใน บ่าแคว้งหมายถึงมะเขือพวง) สำนวนนี้หมายถึงการที่ปากกับใจไม่ตรงกัน คือต่อหน้าพูดจาไพเราะดี พูดดี แต่ในใจตรงกันข้ามกับคำพูด ตางในขมเหมือนบ่าแคว้ง หมายถึงบุคคลที่มีจิตใจไม่บริสุทธิ์ต่อผู้อื่น มีแต่ความคิดอิจฉาริษยามุ่งร้ายต่อผู้อื่นตลอดเวลาตรงกับสุภาษิคภาคกลางว่า ปากปราศรัย น้ำใจเชือดคอ
4 ของกิ๋นแมวจะไปเอาไว้ใกล้ฝา ของกิ๋นหมาจะเอาไปไว้ต่ำ อาหารที่เป็นของชอบของแมว อย่าเอาไว้ใกล้ฝา อาหารที่สุนัขชอบ อย่าเอาไว้ในที่ต่ำ เพราะแมวและสุนัขสามารถที่จะเอาไปได้ เป็นสุภาษิตที่ใช้สอนคนในเรื่องการจัดวางข้าวของให้เป็นระเบียบ ต้องพิจารณาว่าควรเอาไว้ตรงไหนจึงจะเหมาะสม ของที่มีค่าหรือมีราคา ควรระวังเก็บไว้ให้มิดชิด อย่าวางไว้เป็นเครื่องล่อใจขโมย
5 คนเฒ่าปากหวานลูกหลานฮัก คนเฒ่าปากนักลูกหลานจัง หมายถึงคนแก่พูดจาไพเราะ อ่อนหวานน่าฟัง ลูกหลานมักจะรักและชอบไปมาหาสู่เสมอ คนแก่ที่พุดจาไม่ไพเราะชอบบ่น ให้ลูกหลานฟังบ่อย ๆ มักเป็นที่รำคาญของลูกหลาน ลูกหลานไม่อยากเข้าใกล้
6 แก่ย้อนกิ๋นเข้า เฒ่าเพราะปี๋เดือนวัน บ่ได้สำคัญตี้อายุ แก่เฒ่าเพราะเกิดนาน ไม่ได้สำคัญที่อายุ อายุเป็นเพียงตัวเลข
7 ก้นหม้อบ่อฮ้อน บ่เป๋นแต่ไห มันเป็นแต่ไฟ บ่ใจ้กับหม้อ หม้อที่เอามาตั้งบนเตาไฟไม่ร้อน ไม่ใช่เป็นเพราะหม้อ หากแต่เป็นเพราะไฟไม่แรง คนที่ทำความผิดรู้เท่าไม่ถึงการณ์ จะไปโทษคนที่ทำผิดนั้นไม่ได้ จะต้องหาสาเหตุของการที่ทำความผิดเสียก่อนว่า สาเหตุนั้นมาจากอะไร
8 บ่ดีเอาลูกหนูมาเล่น ขนหล่นไปเส้น เป็นเวรเต๊าต๋าย ห้ามเอาลูกของสัตว์มาเล่น พรากจากพ่อแม่ของมัน จะเป็นเวรกรรม
9 หลับดึกลุกเจ๊า เป็นเจ้าต้านจังหลาย หลับเดิกลุกขวาย ปาหื้อลูกหลานเป็นหนี้เป็นข้า นอนหลับดึกให้ตื่นแต่เช้าตรู่ จะได้เป็นเจ้าคนนายคน หลับดึกแล้วตื่นสายมากย่อมพบกับความหายนะ ชักนำลูกหลานเป็นหนี้สิน
10 ตกต๋าเปิ้นเป๋นดีใคร่หัว ตกต๋าตัวเป็นดีใคร่ไห้ คนอื่นทำผิดพลาดขึ้นมา ดู ๆ ก็เป็นของตลก ทีตัวเองพลาดบ้างก็อยากจะร้องไห้
11 บ่ใคร่จ่ายเงินนักหื้อปลูกผักไว้กิ๋น ถ้าใคร่เป๋นหนี้เป๋นสินหื้อเอาตึงแปะตึงยืม ไม่อยากใช้จ่ายฟุ่มเฟือยโดยไม่จำเป็นให้ปลูกผักสวนครัว หากว่าอยากเป็นผู้ที่มีหนี้สินรุงรัง ให้เอาทั้งยืมและเชื่อ
12 อย่าฮู้ก่อนหมอ อย่าซอก่อนปี่ คนที่ไม่สบายแต่อวดรู้ไปก่อนที่หมอจะตรวจดูอาการ และช่างซอที่ซอไปก่อนปี่ยังไม่ทันได้ขึ้น คือร้องก่อนดนตรีบรรเลง
13 หันเปิ้นมี จะไปใคร่ได้ หันเปิ้นขี้ไร้ จะไปดูแควน เห็นคนอื่นมั่งมีอย่าคิดอิจฉาอยากจะได้เป็นสมบัติของเรา หรือเห็นผู้ยากไร้ต้อยต่ำกว่าตนเองก็อย่าได้ดูถูกเหยียดหยาม
14 อย่าสนก้อนซ้าหวด อย่าอวดเมียงาม ตะกร้าที่ผุแล้ว ไม่สมควรที่จะนำมาซ่อม เพราะซ่อมแล้วก็ใช้การได้ไม่ดีเท่าเดิม อย่าได้อวดภรรยาของตนเองเพราะจะทำให้ภรรยาได้ใจ
15 กึ้มงึ้มดื่มใน น้ำบ่ไหลเจี้ยวปื๊น คนที่เงียบขรึมนั้น บทจะเอาจริงขึ้นมาละก็ร้ายนัก คล้าย ๆ น้ำนิ่งไหลลึก
16 ปากเป็นธรรม ใจดำเหมือนหมิ่นหม้อ พูดจาไพเราะอ่อนหวานยกย่องผู้อื่น แต่ใจนั้นดำเหมือนดินหม้อ คิดที่จะเข่นฆ่าทุกเวลา
17 อย่านอนเล่นดาบ อย่าก้าบนมเมีย อยาแป๋งเปียหื้อ ห้ามนอนเล่นดาบ พลาดพลั้งขึ้นมาดาบนั้นอาจจะตกลงมาปักอกทำอันตรายได้ง่าย ๆ ห้ามไม่ให้อมหัวนมเมียเล่น เพราะการเล่นอย่างนั้น เกิดมันเขี้ยวขึ้นมาอาจจะกัดหัวนมเมียขาดได้ เมื่อมีครอบครัวแล้วอย่าคิดนอกใจซึ่งกันและกัน
18 กบใกล้ปากงู หนูใกล้บอกไม้ จิ๊นเน่าใกล้ดังแมว กบอยู่ใกล้กับงู หนูอยู่ใกล้กระบอกไม้ไผ่ เนื้อเน่าอยู่ใกล้จมูกแมว เป็นของที่อยู่ใกล้กันไม่ได้ คล้าย ๆ น้ำตาลใกล้มด
19 กั๋วล้ำจ้างต๋าย อายล้ำจ้างต้าว กลัวมากเกินไปอาจจะตายเอาได้ง่าย ๆ อายมาก ๆ อาจจะทำให้สะดุดล้มลง เป็นคำสอนให้คนเกิดมีความกล้า มีการตัดสินใจแน่นอน
20 กิ๋นข้าบ่ลำจ้างลำเมื่อตอน เมียบ่งามจ้างงามเมื่อนอน รับประทานอาหารไม่อร่อย แต่มักจะอร่อยมื้อกลางวัน ผู้ที่มีเมียไม่สวยแต่จะสวยสุด ๆ เมื่อนอนด้วยกัน
21 กันใคร่เย็นหื้ออาบน้ำวังหิน กันใคร่มีทรัพย์สินหื้อหมั่นก๊า กันใคร่ขึ้นสวรรค์จั๊นฟ้า หื้อหมั่นกิ๋นหมั่นตาน อยากเย็นให้อาบน้ำวังหิน อยากมีทรัพย์สินให้หมั่นค้าขาย อยากขึ้นสวรรค์ให้หมั่นสร้างบุญกุศล
22 เกิดตะวา มืนต๋าตะเจ๊า จะไปฟั่งแก่เฒ่ากั๋นเลย เกิดเมื่อวันวาน ลืมตาเมื่อตอนเช้า อย่าเพิ่งรีบแก่เฒ่ากันไปเลย ทำตัวให้กระชุ่มกระชวยกันดีกว่า
23 ก้มหน้าหื้อผ่อดินเมือง จักรุ่งเรืองไปวันตางหน้า ให้ก้มหน้าดูแผ่นดิน เพราะวันหน้าอาจจะได้รับความเจริญรุ่งเรือง ให้มีความเจียมตน ขยันขันแข็งประกอบสัมมาชีพ วันข้างหน้าจะเกิดความรุ่งเรือง
24 กันมีเงินคำหื้อหมั่นกึ๊ดสร้าง กันจะใคร่หื้อเปิ้นอวดอ้าง หื้อหมั่นกิ๋นหมั่นตาน เมื่อมีเงินให้คิดก่อร่างสร้างตัว ถ้าอยากให้คนกล่าวขานถึงชื่อเสียง ก็ให้หมั่นทำบุญ
25 กันน้ำบ่หนา ปู๋ปล๋าบ่ค่อน กิ๋นแกงบอน มันจ้างคนนอกลิ้น หากว่าน้ำไม่มี ปูปลาก็ไม่มาอาศัย รับประทานแกงบอนมันย่อมคันที่นอกลิ้น คนที่ไม่มีเงินย่อมจะหาบริวารพวกพ้อง คนที่ปากบอนชอบเอาเรื่องคนอื่นมาพูด
ความคิดเห็น
กระผมขอเอาไปใช้บ้าง อิอิ