ภาษาอีสานวันละคำ

   และที่ตามไปด้วยก็คือภาษาอีสานนั่นเอง มีหลายคนที่ต้องการที่อยากจะศึกษาภาษาอีสานแต่ก็ยังขาดแหล่งค้นคว้า โดยส่วนมากจะอาศัยเรียนรู้จากการพูดคุยสนทนา หรือสอบถามเอาเองบ้าง แต่ก็มีข้อจำกัดอยู่หลายอย่าง ผมในฐานะที่เป็นลูกอีสานคนหนึ่งก็อยากช่วยเป็นอีกทางหนึ่งในการเผยแพร่ภาษาอีสานให้เป็นที่รู้จักกันมากขึ้น

   ไม่แน่นะครับอนาคตเพื่อนๆอาจจะมีหรืออยากมีคนรู้ใจเป็นคนอีสานก็ได้ใครจะไปรู้เอาหล่ะ่ครับเรามารู้จักกับลักษณะสำคัญของภาษาอีสานกันก่อนนะครับ

ภาษาอีสานจะแตกต่างจากภาษากลางคือ

1 คำควบกล้ำ เพื่อนๆจะสังเกตเห็นว่า จะมีปัญหามากทีเดียวเมื่อคนอีสานต้องพูดหรืออ่านภาษาไทยที่มีคำควบกล้ำ นั่นก็เพราะว่าในสำเนียงภาษาพูดของคนอีสานนั้นจะไม่มีคำควบกล้ำอยู่เลย เช่นคำว่า "กวาง" อีสานจะออกเสียงเป็น "กวง" หรืออย่างคำว่า "คลอง" ก็จะออกเสียงเป็น "คอง"

2 การออกเสียง มักจะเกิดความเข้าใจผิดหรือแปลความหมายผิดกันบ่อยๆจากการสื่อสารระหว่างคนอีสานกับคนภาคอื่นๆเนื่องจากสำเนียงภาษาพูดคนอีสานมักจะออกเสียงสูงเป็นเสียงต่ำ(ออกเสียงโทเป็นเสียงเอก) เช่นคำว่า "ข้าว" อีสานออกเสียงเป็น "เข่า" หรืออย่างคำว่า "น้ำ" จะออกเสียงเป็น "น่าม"

3 การใช้พยัญชนะ ในสำเนียงภาษาพูดคนอีสานจะไม่มีการใช้พยัญชนะบางตัวเช่น "ช" คนอีสานจะออกเสียงเป็นตัว "ซ" แทน เช่นคำว่า "ช้าง" อีสานออกเสียงเป็น "ซ่าง" หรือพยัญชนะตัว "ร" อีสานออกเสียงเป็นตัว "ล"

นอกจากลักษณะสำคัญข้างต้นแล้วภาษาอีสานยังมีเอกลักษณ์เด่นอีกอย่างคือ การมีคำสร้อยหรือคำขยายที่สื่อให้เห็นภาพพจน์ ได้อย่างชัดเจน เช่น ฮูจิ่งปิ่ง ฮูจ่องป่อง ฮูจ่างป่าง ฮูแจ่งแป่ง และ ฮูโจ่งโป่ง ซึ่งคำเหล่านี้ทุกคำจะสื่อแสดงให้เห็นภาพขนาดของรูที่แตกต่างกันอย่างชัดเจน

    เอาหละ่่ครับเมื่อเพื่อนๆรู้จักกับลักษณะเด่นของภาษาอีสานกันแล้วต่อไปก็มารู้จักกับคำศัพท์ภาษาอีสานและความหมายกันนะครับกับ"ภาษาอีสานวันละคำ" ซึ่งผมจะหาเอาคำที่ได้ยินบ่อยๆ คำอีสานโบราณ หรือคำที่เพื่อนๆสอบถามกันเข้ามา แล้วเอามาแปลความหมายเพื่อให้เพื่อนเข้าใจ รวมทั้งมีการยกตัวอย่างการใช้ในประโยคให้ด้วยนะครับ

   ภาษาอีสานวันละคำ วันนี้ขอเสนอคำว่า "เสี่ยว" ที่เลือกเอาคำนี้มาให้รู้จักก่อนก็เพราะว่าผมเห็นมีการนำเอาคำๆนี้ไปใช้ไม่ตรงกับความหมายที่แท้จริงของมันเพื่อนๆอาจจะเคยได้ยินกันมาบ้างนะครับที่มีคนเรียกคนอีสานในเชิงดูหมิ่นดูแคลนว่า "บักเสี่ยว" แต่จะมีใครรู้บ้างครับว่าแท้จริงแล้วคำว่า "เสี่ยว" นี้มีความหมายที่ดีมาก โดยในภาษาอีสานนั้น "เสี่ยว" มีความหมายว่า "เพื่อนรัก,เพื่อนแท้,เพื่อนตาย" หรือในภาษาอังกฤษนั้นตรงกับคำว่า "Buddy" นั่นเองครับ

   ตามประเพณีของชาวอีสานจะมีพิธีหนึ่งที่ใช้สำหรับการทำสัตย์สาบานกันระหว่างเพื่อน เพื่อยืนยันว่าจะเป็นเพื่อนตายของกันและกัน พิธีนี้เรียกว่า "พิธีผูกเสี่ยว" พิธีผูกเสี่ยวนี้ใช่ว่าจะกระทำกันได้ง่ายๆนะครับ สมัยก่อนการทำพิธีนี้จะต้องได้รับการเห็นชอบจากผู้หลักผู้ใหญ่คนเฒ่าคนแก่ที่เป็นที่เคารพ ว่าคนทั้งสองสมควรที่จะทำพิธีผูกเสี่ยวกันหรือไม่ ในปัจจุบันพิธีนี้ยังมีอยู่ทั่วไปตามท้องถิ่นต่างๆของภาคอีสาน โดยเฉพาะที่จังหวัดขอนแก่นนั้นได้มีการจัดพิธีนี้ขึ้นทุกปีประมาณช่วงปลายเดือนพฤศจิกายนถึงต้นเดือนธันวาคม โดยจะรับสมัครคู่เสี่ยวที่ต้องการเข้าร่วมพิธีจากทุกจังหวัด ถึงแม้ว่ามนต์ขลังของพิธีนี้อาจจะลดลงไปบ้างแต่ผมเชื่อว่าความศักดิ์สิทธิ์นั้นยังคงเหลืออยู่อย่างเต็มเปี่ยม ผู้ที่ผ่านพิธีผูกเสี่ยวแล้วนั้นจะเปรียบเสมือนบุคคลคนเดียวกัน และจะใช้คำเรียกกันว่า "เสี่ยว" ดังนั้นคำว่า "บักเสี่ยว" จึงเกิดขึ้นมา เมื่อเสี่ยวมีลูก ลูกจะต้องเคารพเสี่ยวของพ่อแม่เหมือนกับที่เคารพพ่อแม่ของตนเอง และจะใช้คำเรียกเสี่ยวของพ่อแม่ว่า "พ่อเสี่ยว แม่เสี่ยว"

   ขยายความกันมาตั้งนาน เอาเป็นว่าเมื่อเพื่อนๆรู้ความหมายทีแท้แล้ว ผมก็หวังว่าเพื่อนๆจะนำไปใช้ได้อย่างถูกต้องนะครับ ผมเองก็อาจจะไม่ได้เก่งกาจมาจากไหน ก็อาศัยแต่เพียงว่าใช้ภาษานี้มาตั้งแต่เกิดเท่านั้นเองครับ

                                                         
"งัวควายซ้างซีพสิ้น   คงคู่ งา-เขา
คนเฮาวายซีวัง         ซั่วยัง ดีค้าง
ทางดีเป็นครูเค้า        คนเอาเป็นโตอย่าง
ทางทรามเสียซั่วฮ้าย  ขายหน้าทั่วแผ่นดินฯ"