ชีววิทยาว่าด้วยการหลงลืม

ข้อมูลที่สมองได้รับเข้ามาในตอนแรก จะยังเป็น ความจำระยะสั้น (short-term memory) อยู่ เราต้องเรียกใช้ข้อมูลนั้นซ้ำๆ (และนอนให้พอ) จึงจะเปลี่ยนเป็น ความจำระยะยาว (long-term memory) โดยผ่านกระบวนการที่เรียกว่า "Memory consolidation" ซึ่งเกี่ยวข้องกับการสร้างจุดเชื่อมต่อใหม่ๆ ระหว่างเซลล์ประสาท และสร้างทางวิ่งใหม่ๆ ของกระแสประสาทในสมองเรา

มีแนวคิดว่าการหลงลืมก็เป็นแค่การที่เซลล์ประสาทไม่ได้สร้างจุดเชื่อมต่อ ใหม่ๆ แต่งานวิจัยที่ตีพิมพ์เมื่อวันที่ 9 พฤษภาคมที่ผ่านมา ยืนยันว่าการหลงลืมเป็นกระบวนการทางสมองที่มีการควบคุมอย่างดี และตีคู่ขนานไปกับกระบวนการการจดจำอย่างแยกไม่ออก

นักประสาทวิทยาศาสตร์จาก The Scripps Research Institute และ Baylor College of Medicine ฝึกให้แมลงหวี่จดจำกลิ่นที่ำทำให้มันเจอไฟฟ้าช็อต (เปรียบเทียบได้กับเวลาเด็กดื้อแล้วครูตีด้วยไม้เรียว ต่อมาเมื่อเด็กเห็นไม้เรียวจะไม่กล้าหืออีก) และกลิ่นที่ทำให้มันได้กินอาหาร (เหมือนเวลาเด็กๆ ทำดีแล้วเราให้รางวัล เด็กก็จะอยากทำดีอีก) แล้วสังเกตการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นในสมอง (...ใช่ครับ สมองของแมลงหวี่)

เมื่อเกิดการกระตุ้นให้ต้องเรียนรู้จดจำโดยใช้กลิ่น สมองส่วนที่เรียกว่า PPL1 จะใช้สารโดปามีน (dopamine) ไปกระตุ้นสมองอีกส่วนหนึ่งที่เรียกว่า MB โดยเซลล์ประสาทภายใน MB จะมีตัวรับสัญญาณของโดปามีน 2 ชนิดคือ dDA1 ที่ทำหน้าที่สร้างการจดจำ และ DAMB ที่ทำให้หลงลืม

เมื่อถูกกระตุ้นโดยสิ่งเร้าแรงๆ (เช่นในที่นี้คือถูกไฟฟ้าช็อต) ปริมาณโดปามีนที่ประดังประเดเข้ามาที่ MB จะปลุกให้ dDA1 ทำงานโดยการพยายามสร้างจุดเชื่อมต่อใหม่ๆ ให้สำเร็จ แต่ถ้าแรงกระตุ้นนั้นหายไป ปริมาณของโดปามีนที่ส่งมาบ้างไม่ส่งมาบ้าง จะไปสะกิดให้ DAMB ทำงานแทน

การส่งสัญญาณผ่าน DAMB จะไปยับยั้งการสร้างจุดเชื่อมต่อเซลล์ประสาท ทำให้ข้อมูลดังกล่าวค่อยๆ จางหายไป และหลงลืมในที่สุด แต่ถ้าข้อมูลนั้นผ่านกระบวนการ Memory consolidation จนกลายเป็นความจำระยะยาวไปแล้ว DAMB ก็ไม่สามารถทำให้หลงลืมได้

งานวิจัยชิ้นนี้คงทำให้เราเข้าใจเคล็ดวิชาของเหล่า "ซาวองท์" (savant - บุคคลที่เป็นออทิสติก แต่มีพรสวรรค์ด้านความจำเป็นเลิศ ตัวอย่างเช่น Rain Man) มากขึ้น ซาวองท์อาจไม่ใช่คนจำแม่น แต่เป็นเพราะพวกเค้าลืมไม่เป็น

อนาคตเราอาจจะมียากันลืมไว้กินกันอย่างแพร่หลาย อย่างน้อยจะได้ไม่ลืมกันจริงๆ เสียที

ข่า่วจาก PsychCentral
งานวิจัยชิ้นนี้ตีพิมพ์ใน Neuron