วรรณคดีสไตล์เกรียน

ลำดับตอนที่ #113 : นานานาวาในวรรณคดี : รัชกาลที่ 4

โคลงพระประทีปไท้        เอกองค์

เกณฑ์ราชวงษานุวงษ์      มาตย์พร้อม

พลเรือนและทหารผจง     จัดทั่ว  หมู่เฮย

สารประเสริฐนุชน้อม       นอบเกล้าแต่งถวาย

โคลงที่เห็นมาจาก โคลงลอยพระประทีป วรรณคดีจดหมายเหตุแต่งโดยหลวงสารประเสริฐ (นุช) เมื่อแรกสร้างเรือพระประทีบ

เรือพระประทีป คือ เรือที่ถ่ายแบบมาจากเรือพระที่นั่งและเรือกระบวนเสด็จ มาทำขนาดย่อมๆเพื่อใช้ในการพิธีลอยพระประทีป กลางเดือน 11 และกลางเดือน 12

การทำเรือลอยพระประทีปเป็นพระราชดำริของรัชกาลที่ 4 โปรดเกล้าฯ ให้ทำขึ้นแทนการทำเครื่องประทีป หรือกระทงที่มีมาแต่รัชกาลก่อนๆ 

หากแต่การลอยเรือพระประทีปนั้นได้เลิกไปในสมัยรัชกาลที่ 5

เรือลอยประทีปที่กวีพรรณาไว้ จำแนกแต่ล่ะลำ พร้อมบอกนามผู้ประดิษฐ์ตกแต่ง เรียงตามลำดับโคลงได้แก่

เรือเหราข้ามสมุทร : กรมหลวงมหิศวรินทรามเรศ

เรือพระที่นั่งกิ่ง ศรีประภัทรไชย : กรมพระรามอิศเรศ

เรือกิ่งไกรสรมุข : กรมพระยาเดชาดิศร

เรือเหรา (มีพนักกัญญา) : กรมพระพิพิธโภคภูเบนทร์

เรือเหราตั้งคชาธาร : กรมหลวงพิเศษศรีสวัสดิสุขวัฒนวิไชย

เรือมงคลสุบรรณ : กรมพระพิทักษ์เทเวศร์

เรือพระที่นั่งไกรสรจักร : กรมพระเทเวศร์วัชรินทร์

เรือศรีวิไลยเลขา : กรมขุนสถิตย์สถาพร

เรือศรีพระที่นั่งเจ้าจักรพรรดิ : กรมหมื่นถาวรวรยศ

เรือพระที่นั่งกลีบสมุทร : กรมหมื่นอลงกฎกิจปรีชา

เรือศรีสรรพใหม่พื้นดำ : กรมหลวงวรศักดาพิศาล

เรือเอกไชยพระที่นั่ง : กรมหมื่นภูบาลบริรักษ์

เรือพระที่นั่งกิ่งชลพิมานไชย : กรมขุนวรจักรธรานุภาพ

เรือไกรแก้วจักรรัตน์ : กรมขุนนรานุชิต

เรือศรีรัตน์อร่ามฟ้า : กรมขุนธิเบศร์บวร

เรือศรีสวัสดิชังไชเยศ : กรมหมื่นอมร

เรือเอกไชยเหินหาว : กรมหมื่นเชษฐา

เรือสุครีปครองเมือง : สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาพิไชยญาติ (ทัต บุนนาค)

เรือราชสีห์ : เจ้าพระยานิกรบดินทร์

เรือรูปราชชสีห์ : พระยามหาอำมาตย์

เรือเยียงผา : พระนรินทรเสนี

เรือรูปม้า : พระศรีสหเทพ

เรือประทีปพิจิตร : เจ้าพระยาธรรมา

เรือโค : พระพลเทพ

เรือโตขมังคลื่น : หลวงวิจารณ์โกษา

เรือโตฝืนสมุท : ขุนศรีสังหาร

เรือครุธเหินเห็จ : พระท้ายน้ำ

เรืออสุรวายุภักษ์ : พระยาวิชิตณรงค์

เรือปักษีสมุท : พระยาพิไชยชาญฤทธิ์

เรือประทีปพิจิตร : หลวงพิทักษ์โยธา

เรือชาญชลสิทธุ์ : หลวงนราเรืองเดช

เรือเยียงผาทรงเครื่อง : พระเทพวรชุน

เรือวายุภักษ์ : พระยาราชภักดี

เรือบ้านโพเรียง บ้าบิ่น : หลวงอภัยเสนา

เรือบ้านใหม่ทองแขวนฟ้า : หลวงสุเรนทรวิชิตชาญ

เรือแซสารสินธุ : พระยาภักดีสงคราม

เรือหมูชลจร : พระอุดมราชา

เรือแซตะเลงลเวง : พระยาฤทธิรณภพ

เรือวิพัฒนชลเชื่องใช้ : พระยานครอินทร์

เรือจรเข้คนองน้ำ : พระยาอรรคสิริ

เรือแซคชรำบาญ : พระยารัตนาจักร

เรือแซปัดสมุท : พระยาจงใจห้าวหาญยุทธ

เรือวรวารี : พระยากำแพงฮึกห้าวหาญณรงค์

เรือแซจรเข้คำราม : พระยาจัตุรงค์ฤทธิ์ห้าวหาญรณ

เรือคชสีห์ : พระยาสุรเสนา

เรือ (ผ้าขลิบคาดดาว) : พระยาราชโกษา

เรือกันยา (ผ้าผูกคาดดาว) : หลวงศรีทิพ

เรือกันยา (ผ้าผูกหน้าโขนสีขลิบย้อม) : พระยาจุฬาราชมนตรี

เรือพนักกันยา ผ้าขลิบคาดดาว : หลวงสุนทรธพ

เรือพนักกันยาผ้าขลิบผูกดาว : หลวงเสนาภิมุข

เรือพนักกันยาผ้าขลิบผูกดาว : พระหฤไทย

เรือกันขวากันยาคาดสีแดง : หลวงอาสาสำแดง

เรือกันซ้าย : หลวงจัตุรงค์โยธา

เรือโขมดมายาตำรวจ :พระยาอภัยรณฤทธิ์

เรือทนายเลือก : หลวงภักดีอาสา

เรือพนักกันยา : พระยาสมบัติยาธิบาล

เรือไกรสรมาศ : กรมหมื่นอุดมบรรจง

เรือเกณฑ์หัดอย่างฝรั่งซ้าย : หลวงพิพิธณรงค์

เรือกรมตำรวจในซ้าย : พระมหาเทพ

เรือตำรวจขวา : พระอินทรเทพ

เรือตำรวจใหญ่ : พระพิเรนทรเทพ

เรือดั้งคู่กรมตำรวจนอกซ้าย : พระอินทรเดช

เรือตำรวจกรมสนม : พระพรหมบริรักษ์

เรือกองกลางกันยาคาดสีแดง : หลวงมหาโยธี

เรือกองกลางคาดสีแดง : หลวงศรีณรงค์

เรืออาสาวิเศษซ้ายกันยาคาดสี : หลวงพลอาไศรย

เรือสางกำแหงหาญ  : หลวงพิทักษ์โยธา

เรือสางชลสินธุ์ : หลวงนราเรืองเดช

เรือกันยากรมวัง : พระยาบำเรอภักดิ์

เรือกรมวัง : พระยารักษมณเฑียร

เรือพระคลังในซ้าย : พระยาราไช

เรือสนมกลาง : หลวงอเรนทร์ชาติสังหาร

เรืออาสาพิเศษขวา : หลวงเสนานนท์

เรือที่นั่งผูกกู่ : กรมขุนภูวนัยนฤเบนทราธิบาล

เรือกันยาผูกผ้าคาดดาว : กรมขุนเจริญผลพูลสวัสดิ์

เรือกันยาผ้าผูกดาวทอง : กรมหมื่นอนันตการฤทธิ์

เรือพนักกันยา : กรมหมื่นสิทธิสุขุมการ

เรือกราบกันยาพระสุรัสวดีขวา : หลวงศรีกลาสมุด

เรือกันยา : พระยาประสิทธิศุภการ

เรือกันยาคลังมหาสมบัติ : พระยาพิพิธโภไคย

เรือพนักกันยาแคร่คฤห์ : พระยาเพ็ชร์ชฎา

เรือกรมนา : พระยาประชาชีพภิบาล

เรือกันยาพระคลังวิเศษ : พระยาราชประสิทธิ

เรือเหราล่องลอยสินธุ์ : หลวงวิเชียรไพชยนต์

เรือเหราลินลาสมุท : หลวงสกลพิมาน

เรือทหารในดาดกันยา : หลวงราชโยธาเทพ

เรือโขน : พระดรุณรักษา

เรือปลัดจางวางพนักกันยา : พระพลัษฎานุรักษ์

เรือกรมราชบัณฑิตย์ซ้าย : พระเมธา 

เรือเกณฑ์หัดอย่างฝรั่ง : พระพิพิธเดชะ

เรือดั้งทองขวา : พระยาสีหราชา