การคุมกำเนิด : การป้องกันไม่ให้อสุจิรวมกับไข่

การคุมกำเนิด : การป้องกันไม่ให้อสุจิรวมกับไข่

จุดมุ่งหมาย

1. เพื่อเลือกมีบุตรเฉพาะเวลาที่ต้องการ

2.เพื่อเว้นระยะการตั้งครรภ์

3.ใช้เนื่องจากเหตุผลทางการแพทย์

4.เพื่อจำกัดจำนวนบุตรให้เหมาะสมกับฐานะ

การคุมกำเนิดแบบชั่วคราว เป็นวิธีการคุมกำเนิดที่เมื่อผู้รับบริการเลิกใช้แล้วสามารถมีบุตรได้อีก ได้แก่

1. การหลั่งน้ำอสุจิออกนอกช่องคลอด ไม่ต้องเตรียมตัว ประหยัด ไม่ใช้อุปกรณ์

ข้อเสีย ต้องมีการควบคุมการหลั่งให้ช้า ฝ่ายหญิงอาจไม่ถึงจุดสุดยอด คู่ร่วมเพศต้องเข้าใจอาจทำให้เกิดต่อมลูกหมากโตได้

2.การใช้ระยะให้นมบุตร การให้นมบุตร เป็นระยะ 1-2 ปี ติดต่อกัน โดยไม่ให้อาหารเสริมอื่นแก่ทารกเลย สามารถป้องกันการตั้งครรภ์ได้

3. การงดร่วมเพศ

3.1 การนับระยะปลอดภัยต้องบันทึกรอบประจำเดือนหลังสุด อย่างน้อย 6 รอบ หารอบประจำเดือนที่สั้นที่สุดและยาวที่สุด แล้วคำนวณตามสูตร

วันแรกที่ไม่ปลอดภัย = รอบที่สั้นที่สุด – 18

วันสุดท้ายที่ไม่ปลอดภัย = รอบที่ยาวที่สุด -11

3.2 วิธีวัดอุณหภูมิ ใช้หลักการที่ว่า ก่อนไข่ตก 12-24 ชม. อุณหภูมิจะลดลงเล็กน้อยหลังไข่ตกอุณหภูมิจะเพิ่มขึ้น 0.2-0.5 องศาเซลเซียส และคงที่อยู่จนใกล้วันที่มีระดูรอบต่อไป ดังนั้นระยะที่มีไข่ตกต้องงดร่วมเพศ จนกระทั่งไข่ตกแล้วอย่างน้อย 3 วัน เพื่อให้แน่ใจว่า ไข่ที่ตกแล้วจะไม่ถูกผสม หลังจากนั้นจึงถือว่า เป็นระยะที่ปลอดภัย

3.3 วิธีสังเกตมูกที่ปากมดลูก

หลังหมดระดูใหม่ๆ ไม่มีมูกหรือมีเล็กน้อย สังเกตมูกได้

ก่อนวันตกไข่ มีมูกมากขึ้น สีเหลือง/ขาว ขุ่นๆเหนียว

ระยะตกไข่ มีมูกมาก ใสลื่นๆคล้ายไข่ขาวดิบ ยืดได้ยาวมากกว่า 6 ซม.

ระยะหลังไข่ตกใหม่ๆ มูกน้อยลง ขุ่นข้น ยืดเป็นเส้นไม่ได้

ก่อนมีระดู แห้งหรือมีมูกเป็นน้ำใสๆ

4. หมวกยางสอดใส่ในช่องคลอด เป็นอุปกรณ์ใช้สอดใส่ครอบปากมดลูก เพื่อขวางกั้นไม่ให้ตัวอสุจิเข้าไปสัมผัสปากมดลูก

5.ยาฆ่าตัวอสุจิ เป็นวิธีที่ใช้ยาหรือสารบางอย่างสอดใส่เข้าไว้ในช่องคลอด ก่อนการร่วมเพศเพื่อฆ่าและลดจำนวนอสุจิในช่องคลอด (ทุกครั้งที่ร่วมเพศซ้ำ ต้องใช้ยาเพิ่มเสมอ) และห้ามสวนล้างช่องคลอด อย่างน้อย 6 ชั่วโมงหลังร่วมเพศ

6.ฟองน้ำใส่ช่องคลอด เป็นอุปกรณ์ที่เป็นฟองน้ำใช้ผสมยาฆ่าตัวอสุจิใส่ก่อนร่วมเพศโดยใส่เข้าไปในช่องคลอด และดันให้ด้านที่มีส่วนเว้าเข้าไปประกบกับปากมดลูก

7.ถุงยางอนามัย เป็นถุงสำหรับใส่คลุมองคชาตขณะร่วมเพศ เพื่อป้องกันไม่ให้น้ำอสุจิสัมผัสช่องคลอดขณะหลั่ง รวมทั้งเชื้อโรคต่างๆที่ติดต่อทางเพศสัมพันธ์ ก่อนสวมให้บีบปลายถุงยางเพื่อไล่อากาศออกก่อน เวลาสวมต้องเว้นปลายสุดไว้รองรับน้ำอสุจิภายหลังการหลั่งอสุจิ

8. ยาเม็ดคุมกำเนิด

ชนิดของยาเม็ดคุมกำเนิด 3 กลุ่มใหญ่

1. ฮอร์โมนรวม (Combined pills) estrogen+Progesterone

1.1  ขนาดคงที่ / Monophasic pills 21 เม็ด มีส่วนประกอบเท่ากัน

1.2  แตกต่างกัน แบ่งเป็น 2 ระดับ (Biphasic pills) มีฮอร์โมนรวมในสัดส่วนไม่เท่ากัน แบ่งเป็น 2 ส่วนคือ 11 และ 10 เม็ด จะลดการมีเลือดออกกะปริบกะปรอย

1.3  แตกต่างกัน แบ่งเป็น 3 ระดับ (Triphasic pills) มีฮอร์โมนรวมในสัดส่วนไม่เท่ากันแบ่งเป็น 3 ระดับเพื่อให้ฮอร์โมน Progesterone ลดลงในแต่ละรอบระดูโดยเลียนแบบตามธรรมชาติทำให้การเปลี่ยนแปลงทาง Metabolism น้อยลง

2. ฮอร์โมนตัวเดียว (Minipill : progesterone only pill) เดิมมี 35 เม็ด ปัจจุบันผลิต 28 เม็ด เช่น exluton เหมาะกับคนที่เลี้ยงลูกด้วยนมแม่ แต่จะมีอาการแทรกซ้อนเลือดออกประปริบกระปรอยระหว่างใช้ยาได้เพราะมี progesterone อย่างเดียว
3. ฮอร์โมนสูง ใช้หลังร่วมเพศ (Postcoital pill or morning after pills) กลไกการออกฤทธิ์ estrogen+progesterone ส่งผลยับยั้งการทำงานของ hypothalamus และต่อมใต้สมองทำให้ไม่มีการตกไข่

ผลของ estrogen

-         ยับยั้ง FHS ทำให้ follicle ไม่สามารถ growth ถึงระยะไข่ตกได้และเพิ่มฤทธิ์ของ progesterone ต่อเนื้อเยื่อเป้าหมาย

-         ช่วยลดปัญหาเลือดออกกระปริบประปรอยจากการใช้ progesterone

ผลของ Progesterone

-         ยับยั้ง LH + FSH ทำให้ไม่มีการตกไข่

-         มูกเหนียวข้น

-         เยื่อบุโพรงมดลูกฝ่อตัว

-         มดลูกหดรัดตัว มีการเคลื่อนไหวของท่อนำไข่

การเริ่มกิน

-         ภายในวันที่ 5 ของรอบระดู หลังคลอดประมาณ 4-6 สัปดาห์ หลังจากคลอดแล้ว

-         หลังแท้งไตรมาสแรก เริ่มกินหลังแท้งทันที

-         หลังแท้งไตรมาสสอง เริ่มกินหลังแท้ง 2-3 สัปดาห์

การรับประทาน

-         ให้เวลาเดียวกัน ถ้าลืม 1 เม็ด กินทันทีที่นึกได้ ที่เหลือกินต่อไปตามปกติ

-         2 เม็ด ในช่วงสัปดาห์แรก ให้กินวันละ 2 เม็ด ติดต่อกัน เช้า-เย็น 2 วัน ที่เหลือกินต่อไปตามปกติ

-         2 เม็ด ในสัปดาห์ที่ 3 หรือลืม >2 เม็ดให้หยุดยาและเริ่มแผงใหม่

อาการข้างเคียง

ผลของ estrogen ที่มาก

1. คลื่นไส้ อาเจียน และเจ็บตึงเต้านม
2. น้ำหนักเพิ่ม
3. ความดันโลหิตสูง บางรายปวดศีรษะ
4. หน้าเป็นฝ้า

ผลของ progesterone ที่มาก

1. เลือดออกกะปริบกะปรอย
2. เป็นสิว
3. การเปลี่ยนแปลงทางอารมณ์

ข้อห้ามใช้

มีครรภ์ หลอดเลือดอักเสบ มะเร็งเต้านม และอวัยวะสืบพันธุ์ เลือดออกผิดปกติ โรคหัวใจ ไต ต่อมธัยรอยด์ทำงานผิดปกติ migraine

ข้อห้ามให้ใช้ได้บางครั้ง

เบาหวาน ความดันโลหิตสูง โรคถุงน้ำดี อายุ 35 ปี สูบบุหรี่จัด ระดับไขมันในเลือดสูง

การกลับมาตั้งครรภ์ ภายใน 6 เดือน

สรุป ยาเม็ด เหมาะกับหญิงที่แต่งงานใหม่ ยังไม่มีบุตร มีปัญหาเลือดออกกระปริบกระปรอย