การผ่าตัดคลอดทางหน้าท้อง (Caesarean section)
คำจำกัดความ คือ การทำคลอดโดยการผ่าตัดที่หน้าท้องและผนังมดลูก เพื่อเอาเด็กออก
ชนิดต่างๆ ของ caesarean section
- the classical caesarean section
- the lower cervical caesarean section
- low transverse cervical
- low longitudinal cervical (vertical)
- Extra peritoneal caesarean section
- caesarean section with subtotal hysterectomy (porro-operation)
Classical caesarean section เป็นวิธีที่ง่ายที่สุดในจำพวก Caesarean section ด้วยกันและทำได้เร็วหลักการคือเปิดหน้าท้องโดยใช้ medical หรือ paramedical incision แล้วเปิดโพรงมดลูก โดยใช้ midline incision ทำคลอดก่อนแล้วทำคลอดรก แล้วเย็บแผลที่มดลูกเปิด แล้วปิดหน้าท้องตาม
ข้อเสียเปรียบ คือ
- เสียเลือดมากกว่าวิธี Low cervical
- เกิดท้องอืดได้มากกว่า
- เกิดการอักเสบของเยื่อบุช่องท้องได้ง่ายกว่า
- เกิด postoperative adhesion ได้บ่อยกว่า ซึ่งอาจจะทำให้เกิดลำไส้อุดตันได้
- มดลูกแตกในครรภ์ต่อๆไปได้ง่ายกว่า
Low cervical caesarean section ลักษณะที่สำคัญของวิธีนี้ก็คือ การเปิดแผลที่มดลูกที่ Low uterine segment หลังจากเปิด peritioneum ที่คลุมที่ส่วนล่างของมดลูก และดันกระเพาะปัสสาวะลงไป
การเปิดผนังมดลูกบริเวณนี้อาจทำได้ 2 วิธี คือ
- Transverse incision คือ ลงมีดในทางขวาง ซึ่งเป็นที่นิยมมากกว่า เรียก Low Transverse caesarean section
- Low vertical คือ ลง incision ที่ midline ของ lower uterine segment ไม่ค่อยได้ใช้วิธีนี้ ผลดีของวิธีนี้คือมีเลือดออกน้อย เย็บง่าย แต่อาจจะพบการฉีกขาดไปถึง upper uterine segment หรือ ขาดลงไปถูกกระเพาะปัสสาวะทางด้านล่างได้ และอาจทำให้มดลูกแตกได้ง่ายในการตั้งครรภ์ต่อไป
ข้อดีของ Low cervical caesarean section
- เกิด peritonitis ได้น้อยกว่า
- เลือดออกน้อยกว่า
- หลังผ่าตัดแล้วคนไข้จะรู้สึกสบายกว่า Classical caesarean section
- มี adhesion น้อยกว่า แผลเป็นแข็งแรง และแตกยาวกว่า
ข้อเสียเปรียบ คือ ใช้เวลานานกว่าพวก Classical caesarean section
ข้อบ่งชี้ในการทำ Caesarean section
- Contracted pelvic
- Pelvic tumors เช่น เนื้องอกที่ส่วนล่างของมดลูก ถุงน้ำของรังไข่ มะเร็งปากมดลูก
- ในรายที่เด็กอยู่ในท่าผิดปกติ เช่น ในรายที่ท่าของทารกผิดปกติ Transverse presentation Mento-posterior face presentation breech presentation
- Placenta previa ทุกชนิด
- Abruptio placenta
- Severe preclamsia
- Previous uterine scar
- fetal distress
- ทารกตัวโตจากมารดาเป็นเบาหวาน
- Rh. Isoimmunization เช่นเดียวกับพวกเบาหวานที่ควรจะให้คลอดก่อนกำหนด เป็นเหตุให้ต้องทำ Caesarean section
- พวกที่เคยเย็บตกแต่งช่องคลอดมาก่อน
- มดลูกทำงานผิดปกติ (Uterine dysfunction)
สำหรับแผลที่หน้าท้องคนไข้อาจผ่าได้ 2 ชนิด คือ
- Low midline incision คือ ผ่าตรงกลางระหว่างสะดือลงไปถึงหัวเหน่า วิธีนี้เป็นวิธีที่ทำได้ง่ายใช้เวลาน้อย เลือดออกน้อย ดึงเด็กออกได้ง่าย และอาจขยายแผลให้กว้างขึ้นได้ง่าย
- Pfanenstiel incision คือผ่าทางขวางในบริเวณเหนือระดับหัวเหน่า วิธีนี้ทำได้ยากกว่า ใช้เวลามากกว่า เลือดออกมากว่า ดึงเด็กออกได้ยากกว่า ขยายแผลให้กว้างขึ้นได้ยาก แต่แผลจะแข็งแรงกว่าและสวยกว่าวิธีที่ 1 ผู้ทำต้องมีความชำนาญพอสมควร
ผลของการผ่าตัดคลอดทางหน้าท้องมีผลต่อการตั้งครรภ์และการคลอดในอนาคต
ผลที่สำคัญ คือ มดลูกแตก เนื่องจากแผลเป็นไม่แข็งแรงในรายที่มีการติดเชื้อ หลังจากผ่าตัดเอาเด็กออกจะแตกเมื่อคนไข้เริ่มเจ็บท้องแล้ว ใน Low segment scar ถ้าเป็น vertical scar จะแตกได้บ่อยกว่า แต่ความรุนแรงจะน้อยกว่าพวก transverse scar, rupture of lower segment scar มีประมาณ 0.5%
การเตรียมมารดาเพื่อทำ C/S
- ประเมินสภาพมารดาและทารก
- ประวัติการฝากครรภ์
- การตรวจร่างกายมารดา และการประเมินสภาพ
- การตรวจทางห้องปฏิบัติการ เช่น ผล HbsAG, Anti HIV, Hct, Blood group,Clothing time, Blood group matching
2.การเตรียมความสะอาดด้านร่างกาย : Skin preparation, NPO, S.S.E,Retained Foley,s cath
3. เตรียมการช่วยเหลือทารก โดยการเตรียมเครื่องมือกู้ชีพทารกและการตามกุมารแพทย์
Pre-Operation Teaching in C/S
- อธิบายสาเหตุและความจำเป็นในการทำ C/S และขั้นตอนการทำ
- ประเมินความวิตกกังวลและเปิดโอกาสให้ระบายความรู้สึก
- อธิบายเกี่ยวกับการใช้ยาระงับความรู้สึกชนิดต่างๆ เช่น G.A, Spinal block, Epidural Block
- อธิบายเกี่ยวกับ Electrocoagulation
- อธิบายเกี่ยวกับสิ่งที่เกิดขึ้นภายหลัง C/S
การพยาบาลหลังทำ C/S
- ป้องกันการตกเลือด โดย
- การวัดสัญญาณชีพ
- ประเมินการหดรัดตัวของมดลูก
- สังเกต Bleeding จาก Per vagina และ C/S wound
- ควบคุมการไหลของสารน้ำ
- ป้องกันภาวะแทรกซ้อนจากการได้รับยาสลบหรือระงับความเจ็บปวด
กรณี Under general anesthesia
- Consious level ประเมินระดับการรู้สึกตัว
- จัด Position ให้นอนหงายราบตะแคงหน้า
- V/S
- Effective cough
กรณีทำ Spinal block
- observation sensory and motor function
- positon => นอนราบ 8-12 ชั่วโมง
- observation post spinal headache อาการปวดศีรษะปวดต้นคอ
- เพื่อให้ร่างกายสุขสบาย และมีอาการปวดแผลน้อยลง โดยประเมินอาการปวด และหาสาเหตุ Check V/S ก่อนให้ยา และให้ยาแก้ปวดตามแพทย์สั่ง
- เพื่อป้องกันภาวะ Dehydration และ Fluid over load โดยสังเกตอาการ
- สังเกตอาการ Dehydration และดูแล IVF ให้ได้ตามจำนวน บันทึก สารน้ำเข้า-ออก และสังเกต Fluid over load
- ป้องกันปัญหาเกี่ยวกับการขับถ่ายปัสสาวะ โดยขณะ Retained Foley’s cath ระวัง สายหัก พับ งอ สังเกตสีปัสสาวะและจำนวน
- หลัง off Foley’s cath สังเกตการณ์ขับถ่ายปัสสาวะ
- ป้องกันภาวะท้องอืด โดยให้มี early ambulation
- ป้องกันการเกิดอุบัติเหตุจากภาวะซีด โดยประเมินภาวะซีด และแนะนำการมี early ambulation
- ป้องกันกาติดเชื้อในระบบทางเดินปัสสาวะ ระบบสืบพันธุ์ และแผล C/S
- observe urine สี
- observe lochia สี กลิ่น
- observe C/S wound
- observe V/S โดยเฉพาะ Temperature
9.promotion of bonding
- การให้ข้อมูลเกี่ยวกับทารก
แนะนำวิธีการเลี้ยงดู
Rooming-in ให้มารดาและทารกอยู่ด้วยกัน
ความคิดเห็น